Tussen Schelde en Wolchow. Vlaanderen en het Oostfront
In 1984 verscheen het boek Oostfronters. Vlamingen in het Vlaams Legioen en de Waffen SS van Bruno De Wever. Het ging om de bewerking van zijn licentiaatsverhandeling waarmee hij aan de Universiteit Gent afstudeerde. B. De Wever reconstrueerde in de eerste plaats de politieke geschiedenis van het Oostfrontverhaal. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren immers duizenden Vlamingen, zij aan zij met vrijwilligers uit andere landen, opgetrokken in de rangen van het Duitse leger. Zij vochten gedurende een aantal jaren tegen de Sovjet-Unie aan wat men toen het Oostfront noemde. Het inzetten van die soldaten was het voorwerp van een politieke strijd tussen verschillende collaboratiebewegingen, tussen Duitse organisaties en diensten en tussen een aantal personen die over de rug van de vrijwilligers hun macht wilden bevestigen of uitbreiden.
Aan de hand van interviews, brieven, dagboeken en andere persoonlijke documenten hangt Frank Seberechts een beeld op van de Oostfrontstrijders en hun omgeving. Geregeld put hij uit de literatuur die de voorbije jaren werd gepubliceerd om deze egodocumenten te ondersteunen.
Het is niet het verhaal geworden van ‘de’ Oostfrontstrijder. Maurice De Wilde zei reeds dat er evenveel motieven waren als er Oostfrontstrijders waren. Dat mag dan overdreven zijn, het is duidelijk dat er toch heel wat verschillen waren qua motivatie, sociale en politieke achtergrond, karakter en inzet. De auteur hoopt met dit werk een idee te kunnen geven van de leefwereld van de Oostfronters.
Enkele onderwerpen werden niettemin met meer nadruk behandeld, precies omdat er niet zoveel over verschenen is. Het betreft de inzet van de Vlaamse Oostfronters tegen partizanen, de krijgsgevangenschap van de Oostfronters – vooral van wie in de Sovjet-Unie werd vastgehouden – en de naoorlogse evolutie van repressie naar emigratie of terugkeer in de Vlaamse maatschappij. Sommige problemen konden slechts terzijde aangeraakt worden, vooral omdat er daaromtrent nog weinig onderzoek werd verricht en/of omdat er slechts weinige bronnen over beschikbaar zijn. Het gaat hier onder meer over de verwerking van oorlogstrauma’s – bestaat er zoiets als een Oostfrontsyndroom? – en over de weerslag die dat had op het familieleven van de voormalige vrijwilligers. Ook gebeurde er nog geen uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar de financiële en economische gevolgen van de repressie: in welke sectoren kwamen de voormalige Oostfrontstrijders – en bij uitbreiding alle incivieken – terecht, wat hebben de diverse maatregelen aan inkomstenderving (voor wie getroffen werd, voor de Staat) en aan extra inkomsten (voor de Staat, voor o.m. de steenkoolmijnen) opgeleverd?
Dit boek is een nieuwe, kleine maar interessante stap in het historische onderzoek omtrent de Vlaamse beweging en het Vlaams-nationalisme in de twintigste eeuw, omtrent de Tweede Wereldoorlog en meer bepaald de militaire en politieke collaboratie. Het moge bijdragen tot een beter inzicht in de periode en een aansporing zijn tot verder onderzoek.
