Dialoog: Dimitri Roden

‘Een culturele schande van de hoogste graad!’ Het Duits gerechtelijk onderzoek naar de ‘spooktreinen’ van mei 1940

Op 10 mei 1940 voert het Duitse legerbevel in bezet België de Duitse militaire strafrechtspleging in. Burgers uit het bezet gebied die de belangen van de bezetter op rechtstreekse wijze hebben geschaad, riskeren voortaan een proces voor een Duitse krijgsraad. De Duitse militaire rechtbanken zijn niet alleen bevoegd voor de bestraffing van typische verzetsdaden als sabotage of spionage, maar behandelen ook louter gemeenrechtelijke misdrijven als diefstal.

Een zaak waaraan het krijgsgerecht bijzondere aandacht schenkt, is die van de weggevoerden van mei 1940. Gelijktijdig met de Duitse inval geeft de Belgische overheid het bevel tot de arrestatie van duizenden staatsgevaarlijk geachte Belgen en in het land verblijvende buitenlanders. Vanaf 12 mei 1940 gaat de overheid ook over tot deportatie van een deel van de arrestanten. Met konvooien brengen Belgische rijkswachters en militairen ze over naar strafinrichtingen en gevangenenkampen in onbezet Frankrijk. De transporten zelf gebeuren in erbarmelijke omstandigheden en kosten aan sommige gedeporteerden het leven. Na hun terugkeer uit Frankrijk hopen vooral de Vlaams-nationalisten dat de bezetter de verantwoordelijken voor de deportaties voor de rechter brengt.

Tussen januari en juli 1941 vinden in bezet België minstens vijf processen plaats tegen Belgische militairen en rijkswachters die in mei 1940 een gevangenentransport hebben begeleid. Op basis van de bewaarde gerechtelijke stukken wordt het verhaal verteld van één van die transporten, nl. dat van de ‘spooktrein’ van 15 mei 1940. Hoe verliept het transport? Welke rol speelden de Vlaams-nationalistische verdachten in het gerechtelijk onderzoek? En waarom mengt het Duitse krijgsgerecht zich in een zaak die op het eerst zicht een strikt Belgische aangelegenheid lijkt?

Dimitri Roden (°1982) studeerde geschiedenis (KUL) en volgde nadien een academische lerarenopleiding. Sinds 2005 werkt hij als historicus in het Breendonk Memorial. In 2015 promoveerde hij tot doctor in de geschiedenis (UGent) en doctor in de sociale en militaire wetenschappen (KMS) op het  proefschrift ‘In naam van het Duitse volk! Het Duitse krijgsgerecht en de openbare orde in bezet België (1940-1944)’.