Het waarderen van kabinetsarchieven
Waarderen is het systematisch in kaart brengen van de relevante waarde van cultureel erfgoed en vormt een goede basis voor een duurzame erfgoedwerking. Ook bij archieven neemt waarderen een belangrijke plaats in bij het verwervings- en verwerkingsproces. Om in te spelen op deze ontwikkelingen en om haar eigen adviserende werking verder uit te bouwen, wil Archiefbank Vlaanderen een instrument ontwikkelen voor de waardering van private archieven. Als pilootproject is er voor gekozen om een casestudy uit te voeren op federale en Vlaamse ministeriële kabinetsarchieven. Het project zal worden uitgevoerd in samenwerking met het ADVN, Amsab-ISG, KADOC-KULeuven, Liberaal Archief/Liberas en het Rijksarchief en heeft als beoogd resultaat een werkinstrument waarmee kabinetsarchieven kunnen worden gewaardeerd, geselecteerd en ontsloten.
Een kabinet is de groep persoonlijke medewerkers van een minister, staatssecretaris of regeringscommissaris, die ondersteuning biedt bij de voorbereiding en de totstandkoming van het beleid van dat regeringslid. Omdat de kabinetten zo dicht staan bij het centrum van de politieke macht, zijn hun archieven een belangrijke bron voor de reconstructie van de politieke besluitvorming op federaal en Vlaams niveau. Door hun enorme omvang en het gegeven dat ze vaak wanordelijk en onvolledig worden overgedragen, is het echter een moeilijke en tijdrovende opdracht om kabinetsarchieven op een correcte manier te ontsluiten. Daarbij komt nog eens dat het wettelijk statuut van deze archieven zeer onduidelijk is. Ze vallen niet onder het toepassingsgebied van het Vlaamse Archiefdecreet of de federale Archiefwet en zijn officieel dus private archieven. Maar aangezien ze een neerslag zijn van de politieke besluitvorming en de voorbereiding van het regeringsbeleid, gaan er stemmen op om ze juist wel te beschouwen als overheidsarchieven en ze ook zo te behandelen. Momenteel zijn de regeringsleden vrij om met hun kabinetsarchieven te doen wat ze willen, wat in het verleden al heeft geleid tot archieven die zijn ‘uitgezuiverd’ of gewoon volledig vernietigd. Hen bewust maken van de waarde van deze archieven is een deel van de uitdaging.
Archiefbank wil met dit project deze problemen aanpakken. Het te ontwikkelen werkinstrument moet in eerste instantie een systematisch overzicht geven van de context, werking en structuur van de kabinetten en hun archieven. Op basis hiervan worden richtlijnen opgesteld voor de verwerving, waardering en selectie van de kabinetsarchieven, waarbij de bestaande procedures van de partnerinstellingen zo veel mogelijk worden opgenomen. Ten slotte zal er geprobeerd worden om meer duidelijkheid te scheppen over de wettelijke situatie van de kabinetsarchieven. Eens het instrument op punt staat, zullen de partnerinstellingen na een testperiode in 2019 het in de eigen werking kunnen opnemen.
