Tentoonstelling “Activalia. Archivalia omtrent het activisme”

Naar aanleiding van de voorstelling van de biografie “Professor Speleers” door Joris Dedeurwaerder, startte het ADVN met een reeks tentoonstellingen met uitsluitend stukken uit de eigen collectie. Het oogmerk van de reeks is de diverse aspecten van de ADVN-collectie te belichten, met aandacht voor minder bekende of onverwachte stukken, dossiers en bestanden. De tentoonstellingen worden steeds opgebouwd rondom één thema. Over dat onderwerp dient het ADVN overigens niet noodzakelijkerwijze de belangrijkste of omvangrijkste archieven te bezitten.

Dat laatste is ondermeer het geval met de tentoonstelling die in het najaar 2003 werd ingericht omtrent het activisme, de politieke beweging die tijdens de Eerste Wereldoorlog streefde naar veranderingen in de taalwetgeving en in de staatsstructuur om Vlaanderen de grootst mogelijke politieke zelfstandigheid te verschaffen. Om dat te verwezenlijken waren de activisten, in tegenstelling tot de zogenaamde loyalen of passivisten, bereid om nauw samen te werken met de Duitse bezetter.

In het ADVN werd in de loop der jaren terzake een aantal belangrijke en interessante persoonsarchieven gedeponeerd. Die bestanden en bestanddelen vormen een interessante aanvulling van de archieven betreffende het activisme die elders bewaard worden: zo bijvoorbeeld bevindt zich in het Algemeen Rijksarchief te Brussel het archief van de Raad van Vlaanderen, die voor de activisten het Vlaamse vertegenwoordigende lichaam diende te worden (de inventaris van dat archief kan geraadpleegd worden in de ADVN-leeszaal).

Uit de bestanden en bestanddelen die zich betreffende het activisme in het ADVN bevinden, werden in de tentoonstelling enkele typische en speciale stukken en dossiers getoond. Zo is er een deel van het archief van één van de tenoren van het activisme, de Nederlandse dominee Jan Derk Domela Nieuwenhuys Nyegaard. Hij was de spil van de activistische groep Jong-Vlaanderen in Gent: het archiefbestanddeel in het ADVN bevat heel wat stukken terzake. Daarnaast bewaart de instelling onder meer in de bestanden van Aloïs Valgaeren en Emiel Beliën iconografisch en documentair materiaal over de kampen voor Vlaamse krijgsgevangenen in Duitsland (Alten Grabow en Göttingen). Die kampen speelden een belangrijke rol bij de rekrutering van activisten.

Er zijn ook minder omvangrijke bestanddelen, zoals bijvoorbeeld over het archief van de Raad van Vlaanderen (in het archief Jules-Alberic Spincemaille) of de verzameling artikels van journalist Leo De Smet. Over het milieu van de na de oorlog naar Nederland uitgeweken activisten en hun amnestie-acties, worden we in detail ingelicht door respectievelijk het archief van raadsman Jozef Van den Broeck en dat van Karel Heynderickx, de voormalige stadssecretaris van Sint-Niklaas. De stukken uit de voornoemde bestanden werden omkaderd door affiches, foto’s, pamfletten en andere iconografische bronnen uit diverse andere archieven en collecties in het ADVN.